Hoe kan een snelgroeiende stad als Ede zijn unieke eigenheid vasthouden of zelfs inzetten als basis voor een mogelijke kwaliteitssprong richting een duurzame toekomst? Met de toename van circa 22.000 inwoners tot 2040 zal kern Ede uitgroeien tot een stad van circa 100.000 inwoners. Hoe blijft Ede ook in de toekomst een fijne en aantrekkelijke plek om te wonen, werken en verblijven? MUST werkte aan de Contourennotitie Eén Ede die de eerste stap vormt om te komen tot een Ontwikkelkader voor Ede-Stad. De Contourennotitie en het Ontwikkelkader zijn uitwerkingen van de Omgevingsvisie Ede 2040 en geven een grove schets voor de toekomst van Ede-Stad.
De Contourennotitie sorteert voor op het Ontwikkelkader Ede-Stad, dat de kloof overbrugt tussen de strategische Omgevingsvisie (OVI) opgesteld voor de gemeente Ede als geheel en de concrete, operationele projecten in de stad Ede. In het Ontwikkelkader worden de vijf strategische keuzen uit de OVI en de thematische programma’s verder uitgewerkt. Het gaat dan om bijvoorbeeld het inrichtingsniveau van de openbare ruimte, de belangrijkste plekken van verdichting en spelregels over hoogte van bebouwing en goede inpassing in de bestaande leefomgeving van Ede-Stad. Om gezond te kunnen blijven groeien als stad moet bijvoorbeeld de auto “een stapje terug doen”. Het Ontwikkelkader maakt concreet hoe de gemeente Ede dat precies gaat doen.
Periode
2024
Product Contourennotitie bij Ontwikkelkader
Opdrachtgever
Gemeente Ede
De groei van Ede.
Veluwestad Omstreeks 1910 is het dorp Ede kleiner dan het huidige centrum. Aan de zuidoostkant van het dorp bevinden zich grote kazernecomplexen. De spoorlijn Utrecht—Arnhem is al aanwezig en ook de spoorlijn richting Barneveld is in gebruik. Tot 1970 is er nog sprake van een dorpskern: een historisch lint met een kruising van routes en een centraal gelegen marktplein.
Valleistad In de bijna 60 jaar tussen 1970 en nu breidt Ede uit in de lager gelegen Gelderse Vallei. In korte tijd wordt hier een heel ander soort stad uit de ‘natte grond’ gestampt, gebaseerd op functiescheiding en met een grote rol voor de auto. Door nieuwe bouwtechnieken wordt losser van de oorspronkelijke landschappelijke structuur ontwikkeld en overheerst de rationele efficiënte indeling van buurten, gedwongen door de grote woningnood.
Ede-Stad: één stad, twee gezichten
Zowel in ruimtelijk als in sociaal opzicht.
Ede-Stad is anno 2024 geen stad in balans. Zowel in sociaal als in ruimtelijk opzicht tekenen zich twee Edes af. Het verschil tussen enerzijds de westelijke helft aan de kant van de Gelderse Vallei (‘Valleistad’) en anderzijds de oostelijke helft (‘Veluwestad’) is significant: mensen in een kwetsbare positie en/of een stapeling van sociale problematiek bevinden zich voornamelijk in het westelijke deel van Ede. Bovendien nemen de verschillen toe. Daar waar het aandeel mensen in een kwetsbare positie en/of een stapeling van sociale problematiek hoog is, neemt dat aantal toe. In gebieden waar het aandeel mensen in een kwetsbare positie en/of een stapeling van sociale problematiek laag is, blijft het gelijk of neemt het af. Ede is uit balans.
Ook ruimtelijk is de disbalans zichtbaar. Het beeld van het kazerneterrein in de Veluwestad met lommerrijke voetgangersgebieden staat in schril contrast met de hoogbouwflats in de Valleistad — een concentratie van eenvormige sociale huurwoningen gelegen aan anonieme versteende parkeerterreinen. Gebouwd in de geest van die tijd, maar niet meer passend in de huidige tijd.
Groei van Ede verzilveren voor meer balans.
Door verbinden — De belangrijkste ruimtelijke ingrepen om te verbinden zijn fijne fiets- en beweegroutes en een groen raamwerk. Aanpassing van de bestaande verkeersstructuur, vooral in de Valleistad, is noodzakelijk. Het groene raamwerk verbindt de verschillende parken en landgoederen en biedt verkoeling op een hete dag.
Groei van Ede verzilveren voor meer balans.
Door versterken — De belangrijkste ruimtelijke ingrepen om te verbinden zijn fijne fiets- en beweegroutes en een groen raamwerk. Aanpassing van de bestaande verkeersstructuur, vooral in de Valleistad, is noodzakelijk. Het groene raamwerk verbindt de verschillende parken en landgoederen en biedt verkoeling op een hete dag.
Van Omgevingsvisie naar Ontwikkelkader
De Contourennotitie concretiseert de opgaven uit de Omgevingsvisie uit 2022 en geeft richting aan de vijf strategische keuzes uit de OVI.
- Leven in gezonde wijken, dorpen en buurtschappen
Hanteer het principe van vrije toegang: Maak Ede toegankelijk voor iedereen door plekken te maken van rust en reuring waarvoor je niet de portemonnee hoeft te trekken en die fysiek toegankelijk zijn voor iedereen. Leg daarbij het accent op de Valleistad. - Duurzame mobiliteit en energie
Hanteer het STOMP-principe: Ontwerp de openbare ruimte van het sleutel-gebied door de ogen van voetgangers en fietsers. - De natuur als basis en de Vallei en Veluwe centraal
Benader Ede-Stad als een stadsbiotoop: Benader gebieden in de stad als ecologisch deel van de stadsnatuur en het grotere landschap. Maak de footprint van de gebouwen zo klein mogelijk en laat het oppervlak zo onverhard als mogelijk. - Werk maken van Foodvalley
Werk is overal in Ede-Stad: Stimuleer ook formeel en informeel ondernemerschap in de buurt op betaalbare en centrale plekken voor interactie en sociale cohesie. Compacte groei vanuit eigenheid van Ede
Benader iedere ontwikkeling als een monument voor morgen: Geef liefde en aandacht aan het ontwerp alsof je het erfgoed van de toekomst maakt. Creëer draagvlak en verbinding in de wijk voor en met het erfgoed (van de toekomst). Doe dit ook toekomstbestendig, dus met compact en meervoudig ruimtegebruik en aandacht voor energie en circulariteit.
Zes sleutelgebieden
De opgaven komen samen in een aantal sleutelgebieden. Deze zijn cruciaal voor het groeien naar balans in Ede-Stad. Deze gebieden worden de komende jaren gefaseerd ontwikkeld. Het zijn deze gebieden waar de veranderingen het grootste zullen zijn en waar een actieve rol van de gemeente Ede gewenst is.
